مقدمه : گروه های خون، تعیین گروه خون و انتقال خون

ماجرای کشف گروه های خونی انتقال خون یا اجزای خون از شخصی به شخص دیگر از صدها سال پیش انجام می‌شده است. بسیاری از بیماران پس از انتقال خون می‌مردند تا این که در سال 1901، یک پزشک استرالیایی به نام " کارل لندشتاینر" گروه های خونی انسان را کشف کرد. از آن زمان به بعد، انتقال خون ایمن تر شده است. فعالیت های لندشتاینر امکان تعیین گروه های خونی را فراهم کرد و به ما امکان داد انتقال خون را با اطمینان بیشتری انجام دهیم. وی به خاطر این کشف بزرگ جایزه نوبل پزشکی سال 1930 را به خود اختصاص داد.  مخلوط کردن خون دو فرد ممکن است به تجمع اجزای خون در کنار یکدیگر منجر شود. در این حالت خون " کپه کپه" به نظر می‌رسد. گلبول های قرمزی که کنار هم جمع شده اند می‌توانند باعث واکنش های خطرناکی در بدن شوند. این واکنش‌ها می‌توانند نتایج مرگ باری داشته باشند. لندشتاینر کشف کرد که کپه کپه شدن خون زمانی رخ می‌دهد که فرد دریافت کننده خون، پادتن ضد گلبول های فرد دهنده را در خون خود داشته باشد.

خون از چه اجزایی تشکیل شده است؟ یک انسان بالغ حدود 6-4 لیتر خون دارد که در سر تا سر بدنش در حال گردش است. خون کارهای مهمی انجام می‌دهد اما انتقال اکسیژن به بخش های مختلف بدن، مهم ترین کار آن است. خون از چند نوع سلول شناور و مایعی به نام پلاسما تشکیل شده است.

سلول های قرمز خون که گلبول های قرمز نیز نامیده می‌شوند حاوی هموگلوبین اند. این پروتئین به اکسیژن متصل می‌شود. گلبول های قرمز اکسیژن را به بافته های بدن می‌رسانند و دی اکسید کربن را از محیط آن‌ها دور می‌کنند.

سلول های سفید خون که گلبول های سفید نیز نامیده می‌شوند با عوامل عفونی مبارزه می‌کنند.

پلاکت ها. به لخته شدن خون کمک می‌کنند. برای مثال، وقتی جایی از بدنمان بریده می‌شود، آن‌ها با تسهیل لخته شدن خون مانع خونریزی شدید می‌شوند.

پلاسما. حاوی املاح و پروتئین های متنوعی است.

گروه های خونی مختلف کدام اند؟ تفاوت خون های مختلف به وجود یا عدم وجود پروتئین های ویژه ای به نام پادتن و پادزا برمی گردد. پادزاها بر سطح گلبول های قرمز و پادتن‌ها در پلاسمای خون قرار دارند. افراد مختلف، انواع متفاوت و ترکیب های متفاوتی از این مولکول‌ها را دارند. گروه خونی شما به آن چه که از والدین خود به ارث برده اید وابسته است. امروزه بیش از 20 نوع نظام تعیین گروه خون وجود دارد. اما نظام ABO و RH مهمترین آن‌ها هستند که برای انتقال خون استفاده می‌شوند. همه گروه های خونی با هم ناسازگار نیستند. مخلوط کردن گروه های خونی ناسازگار به کپه کپه شدن خون می‌انجامد که برای بیمار خطرناک است.

نظام ABO بر طبق این شیوه تعیین گروه خون، چهار نوع گروه خون وجود دارد:A ، B ، AB یا Oگروه خون A اگر گروه خون شما از نوع A باشد، شما بر سطح گلبول های قرمز خود پادزای A و در پلاسمای خود پادتن B را دارید.گرو خون B اگر گروه خون شما از نوع B باشد، شما بر سطح گلبول های قرمز خود پادزای B و در پلاسمای خود پادتن A را دارید.گروه خون AB اگر گروه خون شما از نوع AB باشد، شما بر سطح گلبول های قرمز خود هم پادزای A و هم پادزای B دارید. در پلاسمای خون شما پادتن A و پادتن B وجود ندارند.گروه خون O اگر گروه خون شما از نوع O باشد، شما بر سطح گلبول های قرمز خود پادزای A و B را ندارید. در پلاسمای خون شما هم پادتن A و هم پادتن B وجود دارند.

نظام Rh بسیاری از مردم بر سطح گلبول های قرمز عامل Rh نیز دارند. Rh پادزایی است که هر کس آن را داشته باشد،+Rh محسوب می‌شود. کسانی که این پادزا را ندارند،-Rh محسوب می‌شوند. شخصی که-Rh است به طور طبیعی در پلاسمای خون خود پادتن Rh ندارد ( اما می‌تواند پادتن A یا B را داشته باشد ). اما اگر شخصی-Rh خون+Rh دریافت کند، علیه آن پادتن Rh می‌سازد که در پلاسمای خونش ظاهر می‌شود. فرد+Rh بدون هیچ گونه مشکلی می‌تواند از فرد-Rh خون دریافت کند.

نشانه های گروه خونی براساس نظام گروه خونی ABO که در بالا توضیح داده شد، شما ممکن است به یکی از گروه های خونی زیر تعلق داشته باشید.

1- نمونه خون فرد را با سه محلول مخلوط کنید که حاوی پادتن های A، B یا Rh هستند.

2- سپس به آن چه که رخ می‌دهد، توجه کنید. در کدام مخلوط، خون لخته می‌شود؟ لخته شدن خون نشان می‌دهد که خون با پادتن خاص واکنش داده است و بنابراین با خونی که آن نوع پادتن را دارد، سازگار نیست. اگر خون رسوب نکرد، می‌توان نتیجه گرفت که آن خون پادزایی را که به پادتن موجود در محلول متصل می‌شود، ندارد.

3- اگر شما بدانید که خون فرد چه پادزاهایی دارد، می‌توانید به سادگی گروه خون او را تعیین کنید.

 برای این که انتقال خون موفقیت آمیز باشد، باید دهنده و گیرنده خون از لحاظ گروه های خونی ABO و Rh با هم سازگار باشند. اگر آن‌ها سازگار نباشند، گلبول های قرمز خون دهنده کپه کپه یا لخته می‌شوند. گلبول های قرمز لخته شده می‌توانند رگ های خونی را مسدود کنند و از رسیدن خون به بخش های مختلف بدن جلوگیری کنند. به علاوه، گلبول های لخته شده، متلاشی می‌شوند و محتویات آن‌ها بیرون می‌ریزد. گلبول های قرمز هموگلوبین دارند که در خارج از گلبول قرمز حالت یک سم را پیدا می‌کند. این وقایع می‌توانند برای بیمار بسیار خطرناک باشند. پادزای A و پادتن B می‌توانند به هم دیگر متصل شوند و همین طور پادزای B و پادتن B می‌توانند به هم بپیوندند. اگر شخصی با گروه خونی B از فردی با گروه خونی A خون دریافت کند، این واقعه رخ می‌دهد. گلبول های قرمز به واسطه پادتن‌ها مانند حبه انگور به هم متصل می‌شوند. همان طور که گفتیم، تجمع گلبول‌ها و در نتیجه تشکیل لخته خون می‌تواند به مرگ منجر شود.

شخصی با گروه خون+A خون+B دریافت کرده است. پادتن های B ( زرد ) موجود در خون+A به گلبول های قرمز خارجی حمله می‌کنند و به آن‌ها متصل می‌شوند. پادتن های B خون+A با پادزاهای خون+B می‌پیوندند و لخته شدن رخ می‌دهد. این واقعه خطرناک است، زیرا گلبول های لخته شده متلاشی می‌شوند و محتویات آن‌ها به بیرون سلول می‌ریزد. در این حالت، این محتویات سمی می‌شوند.

انتقال خون: چه کسی از چه کسی می‌تواند خون دریافت کند؟ شما می‌توانید به شخصی با گروه خون A، خون A و به شخصی با گروه خون B، خون B تزریق کنید و برای گروه های خونی دیگر نیز همین طور. البته، در برخی موارد می‌توانید از فردی با گروه خون متفاوت خون دریافت کنید یا به شخصی با گروه خونی دیگر خون بدهید. اگر فرد دریافت کنند خون، گروه خونی دارد که علیه پادزاهای گروه خون دهنده، پادتنی تولید نمی کند، انتقال خون می‌تواند با موفقیت انجام شود. اما اگر فردی که می‌خواهد خون دریافت کند، پادتن هایی دارد که با پادزاهای خون دهنده پیوند می‌شوند، گلبول های قرمز خون دهنده لخته خواهند شد.

افرادی که گروه خون آنان از نوع O است، دهنده عمومی و افرادی که گروه خون آنان از نوع AB است، گیرنده عمومی نامیده می‌شوند.

واژه نامه:

Antibody:  پادزا؛ مولکولی که باعث تولید پادتن می‌شود

Antigen:  پادتن؛ مولکولی از جنس پروتئین که به Antibody (پادزا) متصل می‌شود. پادتن‌ها نقش مهمی در مقابله با عوامل بیگانه برعهده دارند.

Transfusion :  انتقال خون